یکی از دغدغه های زوجینی که قصد فرزند آوری دارند، علل ناباروری در مردان و یا در زنان است. زوجین پس از گذشت مدت زمانی از عدم باروری، آزمایش های مربوط به باروری در زنان را انجام می دهند. پس از بررسی نتیجه آزمایش های مربوط به زنان و مشخص شدن اینکه مشکلی وجود ندارد، آزمایش های مربوط به باروری در مردان آغاز می شود. در صورتی که در نتیجه آزمایش ها تعداد اسپرم ها کم بوده و یا تحرک و عملکرد اسپرم ها غیر عادی باشند، مشخص می شود که مشکل از سمت آقایان است.
علت ناباروری در مردان چیست؟
دلایل ناباروری در مردان می‌تواند از عوامل بیولوژیکی و محیطی ناشی شود. در ادامه، مهم ترین علت‌های ناباروری در مردان را بررسی خواهیم کرد:
↲ اختلالات اسپرم
اختلالات اسپرم یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در مردان است که مربوط به ساخت و رشد اسپرم می شود. بسیاری از مردان با این ویژگی‌ها متولد می‌شوند، اما سبک زندگی سالم می‌تواند مشکلات مربوط به ساخت و رشد اسپرم را تا حدی کاهش دهد. مصرف زیاد الکل و سیگار به شدت بر روی اسپرم‌ها تأثیرگذار است. همچنین، عفونت دوران کودکی (بیماری اوریون)، مشکلات کروموزومی (تستوسترون پایین)، بیماری‌های مزمن (نارسایی کلیه) و مصرف برخی داروها از جمله عوامل دیگری هستند که ممکن است منجر به تولید کم یا ناصحیح اسپرم شوند. این مشکلات ممکن است منجر به مشکلات زیر شوند:
- رشد و تکامل صحیح اسپرم اتفاق نمی‌افتد.
- اسپرم شکل عجیبی به خود می‌گیرد.
- حرکت به سمت درست صورت نمی گیرد.
- تولید اسپرم به تعداد کم صورت می‌گیرد. (الیگواسپرمی)
- اسپرم به هیچ وجه تولید نمی‌شود. (آزواسپرمی)
↲ آسیب به دستگاه تناسلی مردانه
آسیب و صدمه دستگاه تناسلی در مردان نیز می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در تولید اسپرم شود. تحقیقات نشان داده است که از هر 10 مرد دچار آزواسپرمی، 4 نفر دچار مشکلاتی در لوله‌های انتقال اسپرم هستند. این مشکلات اغلب به دلیل انسداد ناشی از عفونت یا به صورت مادرزادی ایجاد می‌شوند.
↲ انزال رتروگراد
این وضعیت که علائم آن، ادرار کدر و انزال خشک است، منی به سمت عقب بر میگردد. به عبارت دیگر، مایع منی به جای خروج از آلت تناسلی مردانه، وارد مثانه می‌شود. در مشکل انزال رتروگراد، اعصاب و عضلات مثانه در زمان ارگاسم بسته نمی‌شوند. در این حالت، منی دارای اسپرم سالم است اما به دلیل عدم حرکت در مسیر صحیح، این مشکل را می‌توان یکی از علل ناباروری مردان معرفی کرد. انزال رتروگراد در اکثر موارد با استفاده از جراحی، داروها و درمان‌های متعدد سیستم عصبی قابل رفع است.
↲ انسداد
در مواقعی که لوله‌های انتقال اسپرم به انسداد برخورده‌اند، مرد با مشکل ناباروری مواجه می‌شود. عواملی چون جراحی وازکتومی، عفونت‌های مزمن، نقص‌های مادرزادی یا التهاب و تورم می‌توانند سبب مسدود شدن این نواحی شوند. در این حالت، اسپرم به هنگام انزال قادر به خروج از بیضه‌ها و بدن نمی‌باشد.
↲ مشکلات هورمونی
در ناباروری مردان سطوح هورمون‌های جنسی مردانه و تولید اسپرم توسط مجموعه‌ای از غدد و هورمون‌های آنها کنترل می‌شوند. اختلال در این فرآیند ممکن است باعث ناباروری در مردان شود. با این حال، درصد کمی از ناباروری مردان به علت مشکلات هورمونی ایجاد می‌شود. دلایل ناباروری مردان ناشی از اختلالات هورمونی شامل:
- اختلال در تولید هورمون لوتئینی (LH) و هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) توسط هیپوفیز
- کمبود تستوسترون
- افزایش سطح هورمون پرولاکتین (10 تا 40 درصد از مردان نابارور این مشکل را تجربه می‌کنند که افزایش این هورمون می‌تواند منجر به کاهش تولید اسپرم، کاهش میل جنسی، یا ناتوانی جنسی شود.)
- پرکاری غده تیرویید
- کم‌کاری غده تیرویید (باعث کاهش کیفیت اسپرم، ضعیف شدن عملکرد بیضه و مشکلات در میل جنسی شده و تنها در 1 درصد مردان نابارور دیده می‌شود.)
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (ممکن است منجر به کاهش تعداد و حرکت اسپرم، افزایش تعداد اسپرم‌های نابالغ شود و این مشکل تنها در 1 درصد مردان نابارور رخ می‌دهد.
↲ مشکلات جسمی
مشکلات جسمی را می‌توان یکی از مهمترین علل ناباروری مردان دانست، این مشکلات ممکن است در فرآیند تولید اسپرم اختلال ایجاد یا مسیر نقل و انتقال اسپرم از بیضه‌ها به نوک آلت تناسلی را مختل کنند. مشکلات جسمی معمولاً با تعداد کم اسپرم‌ها یا شکل نامناسب آنها مشخص می‌شوند. بالا رفتن سن بخصوص بعد از ۴۰ سالگی، افزایش وزن و شاخص توده بدنی (BMI) بالای عدد سی، مصرف بیش از حد الکل، سیگار و مواد اعتیادآور به‌دلیل افزایش نیکوتین و کانابینوئید در بافت بیضه‌ها و ضربه به بیضه‌ها از جمله شایع ترین دلایل جسمی ناباروری در مردان است.
↲ واریکوسل
واریکوسل به بزرگ شدن عروق داخل کیسه بیضه گفته می‌شود که باعث افزایش درجه حرارت بیضه‌ها و تأثیر بر تولید و کیفیت اسپرم می‌شود. این امر ممکن است بر یک یا هر دو بیضه تأثیر بگذارد و سبب کاهش تعداد اسپرم و تغییر در شکل اسپرم به صورت غیرطبیعی شود. در این وضعیت، انتقال خون به دلیل مسدود شدن مسیر به درستی صورت نمی گیرد و رشد اسپرم ممکن است آسیب ببیند. به این ترتیب، خون از شکم وارد بیضه‌ها شده و سبب افزایش دمای این ناحیه می شود. حرارت زیاد بیضه‌ها ممکن است از تولید اسپرم کافی و سالم جلوگیری کند. خوشبختانه، واریکوسل از طریق درمان‌های مختلف، از جمله جراحی اصلاحی، قابل درمان است و معمولاً با موفقیت بهبود می‌یابد.
↲ اختلال در سیستم ایمنی بدن
بدن افراد در برخی مواقع، هنگام ترشح هورمون با تغییراتی در بدن واکنش نشان می دهد. در مردان بعد از انجام وازکتومی بدن نسبت بخ به اسپرم خود ایمنی پیدا می کند. برای درمان این مشکل از روش IUI برای مقابله با آنتی بادی های ضد اسپرم استفاده می شود. این روش هم برای مردان و هم برای زنان استفاده می شود. در صورتی که از این روش درمان صورت نگیرد از روش IVF به همراه IUI استفاده می شود. در حالت کلی می توان از روش دارودرمانی استفاده کرد . در این روش از دارویی به نام پردیزون که نوعی استروئید می باشد به فردی که دارای آنتی بادی می باشد تجویز می شود . امروزه روش های زیادی برای بارداری صورت گرفته است که می توان به درمان ناباروری با IVF، درمان ناباروری با IUI و دیگر روش های درمان نازایی مردان اشاره نمود، که بهترین گزینه را متخصص زنان براساس آزمایشات اعمال شده و با مشورت متقاضی برمی گزیند.
علائم ناباروری در مردان
- ناتوانی در دستیابی یا حفظ نعوظ
- کاهش تمایل به برقراری رابطه جنسی.
- تغییر در مقدار، قوام یا رنگ مایع منی حین رابطه جنسی
- احساس درد یا وجود برآمدگی در ناحیه بیضه‌ها
- انزال زودرس یا عدم انزال
- وجود مشکلات ناباروری در خانواده
- علائم مشابه کاهش سطح تستوسترون مانند خستگی یا تغییرات در خلق و خو
مهمترین علت ناباروری مردان چیست؟
تشخیص دقیق علت ناباروری نیاز به ارزیابی پزشکی دارد، بنابراین مشاوره با پزشک متخصص در این زمینه توصیه اکید ما به شماست. با اینحال مهمترین علت ناباروری در مردان شامل چندین عامل اصلی از جمله؛ اختلالات هورمونی و تاثیر آن بر تولید اسپرم، مشکلات آناتومیکی در مجاری تولید مثل و بیضه مردان، عوامل ژنتیکی و اختلالات کروموزومی، عفونت های مقاربتی، عوامل محیطی و سبک زندگی نامناسب است.
✍️ بیشتر بخوانید: درمان قطعی ناباروری در مردان
تست باروری مردان در منزل
قبل از هر چیزی لازم است بدانید؛ نتایج تست‌های خانگی ممکن است دقیق نباشند و بهتر است برای ارزیابی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید. اگر نتایج تست مثبت یا نگران‌کننده بود، آرامش خود را حفظ کنید و در اسرع وقت مشاوره با پزشک متخصص را در الویت برنامه خود قرار دهید. تست‌های باروری مردان در منزل به بررسی کیفیت و کمیت اسپرم کمک می‌کنند. این تست‌ها اغلب شامل مراحل زیر هستند:
- می‌توانید کیت‌های تست باروری مردان را از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین خریداری کنید.
- معمولا توصیه می‌شود که حداقل ۲-۳ روز از آخرین انزال بگذرد تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.
- از مصرف الکل و مواد مخدر در روزهای قبل از تست خودداری کنید.
- باید نمونه مایع منی را در یک ظرف تمیز و استریل جمع‌آوری کنید.
- مهم است که در یک محیط آرام و بدون استرس این کار انجام شود.
- طبق دستورالعمل موجود در کیت، نمونه را به کیت تست اضافه کنید.
- نتیجه در عرض چند دقیقه تا یک ساعت قابل مشاهده است.
- بیشتر کیت‌ها نتایج را به صورت مثبت یا منفی نشان می‌دهند البته برخی از آنها جزئیات بیشتری درباره تعداد اسپرم و کیفیت آنها ارائه می‌دهند.
برای مقابله با ناباروری در مردان چه کنیم؟
مقابله با ناباروری در مردان در وحله اول شامل تغییرات در سبک زندگی، درمان‌های پزشکی و مشاوره باشد. در ادامه موارد دیگری را باید در زندگی خود الویت قرار دهید که شامل موارد زیر است:
↲ رژیم غذایی سالم داشته باشید:
مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم به بهبود باروری کمک می‌کند.
↲ ورزش منظم را در برنامه قرار دهید:
فعالیت بدنی منظم می‌تواند به تعادل هورمونی و وزن مناسب کمک کند.
↲ کاهش وزن و ثبات وزنی خود را حفظ کنید:
کاهش وزن در صورت چاقی می‌تواند کیفیت اسپرم را بهبود بخشد.
↲ از مصرف مواد مضر پرهیز کنید:
از مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر خودداری کنید.
↲ استرس خود را مدیریت کنید:
مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های تنفس عمیق می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند.
↲ معاینات پزشکی مستمر فراموش نشود:
در صورت وجود علائم ناباروری یا نگرانی، مراجعه به پزشک متخصص توصیه می‌شود.
↲ آزمایش‌های تشخیصی را انجام دهید:
آزمایش‌هایی برای بررسی سطح هورمون‌ها، کیفیت اسپرم و مشکلات ساختاری ممکن است انجام شود.
↲ از جراحی های ناباروری نترسید
در صورت نیاز و صلاحدید پزشک جراحی برای اصلاح مشکلات ساختاری لازم است از ان نترسید و طبق تجویز پزشک متخصص زایمان رفتار کنید.
↲ مشاوره ژنتیکی قبل از ازدواج را جدی بگیرید:
در صورت وجود تاریخچه خانوادگی مشکلات باروری، مشاوره ژنتیکی می‌تواند مفید باشد.
*~ سوالات متداول درباره علت و علائم ناباروری در مردان ~*
سن نیز می‌تواند بر ناباروری مردان تاثیرگذار باشد. با افزایش سن، کیفیت اسپرم و سطح هورمون‌ها ممکن است کاهش یابد، که می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد.
برای تشخیص ناباروری، پزشک نازایی آزمایش‌هایی مانند تحلیل اسپرم، آزمایش‌های هورمونی و معاینه فیزیکی را انجام خواهد داد. در برخی موارد، تصویربرداری یا سایر آزمایش‌ها نیز ممکن است لازم باشد.
عفونت‌های مقاربتی یا عفونت‌های دیگر می‌توانند به ناباروری منجر شوند. به این صورت که این عفونت‌ها به مجاری تناسلی آسیب رسانده و کیفیت اسپرم را کاهش دهند.