ناباروری ثانویه اختلالی است که سبب می‌شود افرادی که در گذشته هیچ مشکلی در خصوص باروری نداشته‌اند، با ناباروری مواجه شوند. این بیماری علائم مختلفی داشته و به دلایل مختلفی بروز خواهد کرد. در واقع موارد مختلفی می‌توانند سبب شوند مردان و زنان دچار ناباروری ثانوی شوند. دلایل بروز این اختلال در مردان و زنان متفاوت بوده و همچنین روش‌های تشخیصی و درمانی منحصر به فردی برای این اختلال وجود دارد که در ادامه قصد داریم شما را با تمامی این موارد آشنا کنیم.
منظور از ناباروری ثانویه چیست؟
اگر زنان و مردانی که قبلا توانایی تولید مثل را داشته‌اند ولی بعدها به دلایل مختلفی دچار ناتوانی در تولید مثل شوند، به آن ناباروری ثانویه گفته می‌شود. ایجاد این مشکل در افراد ممکن است دلایل مختلفی مانند واریکوسل و… داشته باشد. این مشکل با علائمی همراه است که در صورت مشاهده باید در کمترین زمان به پزشک مراجعه کرده و برای برطرف کردن آن اقدام کنید.
علائم ناباروری ثانویه
به طور کلی اگر یک زن و مرد ۳۵ ساله یا کمتر از آن به مدت ۶ الی ۱۲ ماه بدون محافظت جنسی اقدام به رابطه جنسی نموده باشند و بارداری صورت نگیرد، احتمال وجود ناباروری ثانویه وجود دارد. معمولاً پزشکان به وجود این بیماری در زنانی که سن آنها بیشتر از ۳۰ سال بوده و بیماری‌هایی همچون التهاب لگن، چرخه قاعدگی نامنظم، سقط جنین و دوره‌های دردناک را تجربه می‌کنند، مشکوک خواهند شد. همچنین مردانی که تعداد اسپرم کمتری دارند، بیشتر مستعد این عارضه هستند.
بیش تر بخوانید => عادت ماهانه نامنظم و تاثیر آن بر باروری
علل ناباروری ثانویه
علل مختلفی می‌تواند سبب ایجاد ناباروری ثانویه در مردان و زنان می‌شوند که از جمله مهمترین علت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- اختلالات هورمونی: وجود اختلالات هورمونی از جمله مهمترین دلایل ناباروری دوم است.
- عفونت: وجود برخی عفونت‌های ناشی از باکتری، ویروس و قارچ‌ها قادر خواهند بود تولید اسپرم را در سیستم تناسلی مردان کاهش داده در نتیجه سبب بروز ناباروری ثانویه شوند. همچنین وجود این عفونت‌ها در رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌های زنان نیز می‌توانند نتایج مشابهی داشته باشد.
- سن: با افزایش سن توانایی تولید تخمک در زنان کاهش یافته و احتمال ناباروری در آنها بیشتر می‌شود.
- عوامل روانشناختی و استرس: استرس، اضطراب و مشکلات روحی روانی می‌توانند نقش بسزایی در سیستم‌های تناسلی و جنسی مردان و زنان گذاشته و سبب به وجود آمدن ناباروری شوند.
علل ناباروری ثانویه در زنان
عوامل مختلفی می‌توانند سبب ایجاد ناباروری ثانویه در زنان شوند که از جمله مهمترین علت‌ها می‌توان به مواردی همچون مشکلات کمی و کیفی تخمک، اختلالات لوله‌های فالوپ، آندومتریوز، سندروم تخمدان پلی کیستیک، مشکلات رحمی، تغییر در سبک زندگی و تغییر وزن اشاره کرد. کیفیت تخمک‌ها در ایجاد ناباروری ثانویه نقشی اساسی دارد؛ به طور معمول زمانی که زنان در آستانه سن ۴۰ سالگی قرار می‌گیرند، کیفیت تخمک‌های موجود در تخمدان‌های آنها کاهش خواهد یافت، در نتیجه احتمال بروز ناباروری ثانویه در زنان بیشتر می‌شود. به عنوان یکی دیگر از مهمترین دلایل بروز ناباروری ثانویه در زنان می‌توان به تخمدان پلی کیستیک اشاره کرد که در این بیماری سیکل‌های قاعدگی طولانی‌تر یا کوتاه‌تر می‌شوند و هورمون مردانه در زنان افزایش خواهد یافت.
علل ناباروری ثانویه در مردان
مهم ترین دلایل بروز ناباروری ثانویه در مردان به شرح زیر است :
کاهش میزان تستسترون
همان طور که می‌دانید تستسترون در تولید اسپرم نقش اساسی دارد. بنابراین هر عاملی که میزان ترشح و کیفیت این هورمون را در بدن مردان تحت تاثیر قرار دهد، سبب بروز ناباروری ثانویه در مردان خواهد شد.
واریکوسل
در صورتی که عروق موجود در بیضه بزرگ شوند، بیماری تحت عنوان واریکوسل به وجود می‌آید که از جمله شایع‌ترین دلایل کاهش تولید اسپرم و ناباروری در مردان است.
بزرگ شدن خوش خیم پروستات یا برداشتن پروستات به دلیل سرطان: این عوامل می‌توانند سبب کاهش تعداد اسپرم‌ها شده در نتیجه قدرت باروری مردان را تحت تاثیر قرار خواهند داد.
روش های تشخیص ناباروری ثانویه
به منظور تشخیص و بررسی بیماری ناباروری ثانویه بسیار حائز اهمیت است که افراد به متخصص ناباروری و اورولوژیست مراجعه کنند. پزشکان معمولاً در ابتدای جلسات معاینه بیماران را در خصوص وجود بیماری‌های زمینه‌ای و سوابق بیماری مورد بررسی قرار خواهند داد.
در خانم‌ها بررسی سیکل‌های قاعدگی منظم و وجود تخمک گذاری طبیعی، در جهت تشخیص علت این بیماری حائز اهمیت است. همچنین به منظور تشخیص وجود ناباروری ثانویه در مردان لازم است فوق تخصص اورولوژیست، بیماری‌هایی که ممکن است بر روی تعداد و کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارند را شناسایی کند. از جمله بیماری‌های تاثیر گذار بر این مورد می‌توان به تیروئید و سرطان اشاره کرد. به طور کلی آزمایش‌های استفاده شده برای تشخیص ناباروری ثانویه در زنان عکس رنگی رحم، آزمایشات هورمونی و در مردان آزمایش آنالیز مایع منی است.
انواع روش های درمانی ناباروری ثانویه
راه‌ها و روش‌های متفاوتی برای درمان ناباروری ثانویه در مردان و زنان وجود دارد که از جمله مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان دارویی: برخی از داروها همچون کلومیفن و لترازول می‌توانند بر روی القای تخمک گذاری در زنان تاثیر گذار باشند
آ یو ای: به منظور درمان ناباروری ثانویه در این روش تلقیح اسپرم به داخل رحم با استفاده از وسیله‌ای تحت عنوان کاتتر انجام خواهد شد.
آی وی اف: در این روش لقاح در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی انجام شده و در انتهای این آزمایش جنین به داخل رحم مادر انتقال داده خواهد شد.
روش‌های جراحی: در برخی مواقع به منظور برطرف شدن ناباروری ثانویه لازم است جراحی‌هایی همچون برداشتن پولیپ و فیبروم انجام شود. در مردان نیز جراحی واریکوسل می‌تواند اثر گذار باشد.
مصرف آنتی اکسیدان‌ها و مکمل‌های ضد پیری: مکمل‌ها و آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند نقش حائز اهمیتی در درمان ناباروری ثانویه داشته باشند. استفاده از این مکمل‌ها می‌توانند سبب افزایش کیفیت مایع منی شوند.
سوالات متداول
آیا ضربه‌ها و صدمات می‌توانند سبب بروز ناباروری ثانویه در مردان شوند؟
بله ضربه‌ها و صدماتی که به منطقه تناسلی مردان وارد شود، ممکن است سبب کاهش تولید اسپرم یا انسداد مسیر اسپرم‌ها شده و در نتیجه ناباروری ثانویه را به وجود آورد.
نقش الکل، مواد مخدر و سیگار در ناباروری ثانویه چیست؟
الکل، سیگار و مواد مخدر از جمله عوامل محیطی هستند که می‌توانند سبب ایجاد ناباروری ثانویه در مردان و زنان شود.
آیا امکان تشخیص ناباروری ثانویه در زنان با استفاده از سونوگرافی وجود دارد؟
بله با استفاده از سونوگرافی می‌توان تصاویری از رحم لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها به دست آورد. در نتیجه این روش تشخیصی می‌تواند ضایعات ساختاری عفونت‌ها یا سایر مشکلاتی را که منجر به ناباروری شده‌اند را مشخص کند.
بیان کلی در خصوص ناباروری ثانویه
آشنایی با علائم و علت‌هایی که سبب بروز ناباروری ثانویه می‌شوند، می‌توانند تاثیر قابل توجهی در تشخیص و درمان این اختلال داشته باشند. بنابراین پیشنهاد می‌شود افرادی که در خصوص وجود این اختلال در بدن خود دچار شک و تردید هستند، اطلاعات کافی در خصوص علائم و علت‌های این اختلال به دست آورند.