برداشتن رحم یا همان هیسترکتومی چه عوارضی دارد؟ این جراحی که عموما برای درمان بیماری‌هایی مانند فیبروم، خونریزی‌های شدید و یا مشکلات رحمی جدی انجام میشود، اگرچه میتواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند، اما نگرانی‌های زیادی هم برای زنان به همراه دارد. بسیاری از خانم‌ها پیش از این جراحی با ترس‌هایی مانند کاهش میل جنسی، تغییرات هورمونی، پیری زودرس یا حتی تاثیر آن بر طول عمر روبه‌رو می‌شوند. در این مقاله به بررسی علمی و کاربردی عوارض برداشتن رحم می‌پردازیم و به سوالات پرتکرار شما در اینباره پاسخ می‌دهیم تا آگاهانه‌تر در مسیر سلامتی حرکت کنید.
آیا برداشتن رحم باعث پیری زودرس میشود
برداشتن رحم (هیسترکتومی) به خودی خود الزاماً باعث پیری زودرس نمی‌شود، اما شرایطی که همراه با این عمل رخ می‌دهد میتواند بر روند پیر شدن و احساسات جسمی و روحی فرد اثر بگذارد. اگر جراحی فقط شامل برداشتن رحم باشد و تخمدان‌ها باقی بمانند، ترشح هورمون‌های زنانه مانند استروژن و پروژسترون ادامه پیدا می‌کند و معمولاً تغییرات هورمونی شدید اتفاق نمی‌افتد. در این حالت، احتمال بروز علائم مرتبط با یائسگی یا پیری زودرس کمتر است.
اما اگر در حین هیسترکتومی، تخمدان‌ها هم برداشته شوند (اووفورکتومی)، بدن به طور ناگهانی دچار کاهش شدید هورمون‌های زنانه میشود. این تغییر ناگهانی میتواند نشانه‌های یائسگی زودرس ایجاد کند، از جمله گرگرفتگی، کاهش انرژی، خشکی پوست، ریزش مو، کاهش تراکم استخوان و حتی تغییرات خلقی. در بلندمدت، این تغییرات ممکن است ظاهری شبیه پیری زودرس ایجاد کند و بر کیفیت زندگی اثر بگذارد.
عوامل دیگری نیز نقش دارند؛ مثل سبک زندگی، تغذیه، فعالیت بدنی و مراقبت‌های بعد از عمل. استفاده از درمان‌های جایگزین هورمونی (HRT) در صورت برداشتن تخمدان‌ها میتواند بخشی از اثرات منفی را کاهش دهد و روند سالمندی را متعادل‌تر کند. بنابراین، ارتباط برداشتن رحم با پیری زودرس بیشتر به وضعیت تخمدان‌ها و مدیریت پس از عمل وابسته است.
عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت هیسترکتومی
| عارضه | عوارض کوتاه‌مدت | عوارض بلندمدت |
|---|---|---|
| جسمی | درد، خونریزی، عفونت | تغییرات هورمونی، خشکی واژن |
| جنسی | محدودیت موقت رابطه جنسی | کاهش میل جنسی، تغییر در ارگاسم |
| روانی | اضطراب بعد از عمل | افسردگی، کاهش اعتمادبه‌نفس |
هیسترکتومی رحم چه زمانی پیشنهاد می شود؟
برداشتن رحم یا هیسترکتومی یک روش جراحی رایج برای بانوان است که پزشک، آن را برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های جدی رحم و دستگاه تناسلی توصیه می‌کند. زنانی که بیماری‌های دستگاه تناسلی دارند یا در معرض خطرهای شدید هستند با تشخیص پزشک متخصص، می‌توانند برای هیسترکتومی رحم اقدام کنند. معمولا هیسترکتومی رحم در زمان بروز اختلال‌ها و بیماری‌های زیر، اکیدا پیشنهاد میشود:
1) وجود فیبروم های رحمی
وجود فیبروم یا فیبروم‌های رحمی، یکی از شایع‌ترین دلایل برای برداشتن رحم یا هیسترکتومی است. فیبروم‌ها غده‌های غیرسرطانی هستند که با رشد آن‌ها، درد و خونریزی در ناحیه رحم بیشتر میشود. اگر انجام میومکتومی تاثیری در جلوگیری از رشد فیبروم‌ها نداشته باشد، هیسترکتومی رحم پیشنهاد خواهد شد.
2) سرطان های مربوط به دستگاه تناسلی
یکی از عواملی که منجر به جراحی هیسترکتومی رحم میشود، ابتلا به سرطان‌های مربوط به دستگاه تناسلی در زنان خواهد بود. احتمال ابتلا به سرطان‌های رحم، آندومتر، دهانه رحم و تخمدان، درصد عمل برداشتن رحم را افزایش می‌دهد.
3) آندومتریوز در زنان
آندومتریوز در زنان به فرآیندی گفته میشود که بافت داخلی در خارج از رحم شروع به رشد می‌کند. این عامل علاوه بر درد زیاد، باعث خونریزی و قاعدگی‌های غیرمنظم میشود. هورمون درمانی در کنار جراحی هیسترکتومی رحم، میتواند موثر باشد.
4) آدنومیوز رحمی
زمانی که پوشش داخلی رحم به درون خود عضلات رحمی رشد می‌کند، باعث میشود که دیواره رحم ضخیم شود. این مشکل بعد از یائسگی کمرنگ‌تر میشود. با این حال اگر همچنان این مشکل باقی بماند و هورمون درمانی و دارو درمانی موثر واقع نشود، پزشک متخصص جراحی هیسترکتومی رحم را توصیه می‌کند.
5) عفونت زنانگی
عفونت باکتریایی در ناحیه لگن یا بیماری التهابی لگن در اطراف کمر و حتی نشیمنگاه باعث درد زیادی میشود. این دسته از عفونت‌ها میتواند منجر ناباروری یا دردهای شدید در ناحیه لگن شود. اگر این عفونت مزمن شده باشد و با دسته داروها درمان نشود، عمل هیسترکتومی رحم پیشنهاد میشود.
6) هایپرپلازی رحم
هایپرپلازی رحم که نتیجه آن ضخیم شدن دیواره رحم بوده به دلیل بالا رفتن بیش از حد هورمون استروژن است. در موارد حاد، هایپرپلازی رحم منجر به ایجاد سرطان رحم خواهد شد. اگر پزشک متخصص زنان و زایمان تشخیص دهد که این مشکل درصد ابتلا به سرطان رحم را بالا می‌برد، دستور برداشتن یا هیسترکتومی رحم را می‌دهد.
7) خونریزی غیر طبیعی
برخی خانم‌ها ممکن است به دلایل مختلف یا حتی بدون دلیل هم دچار قاعدگی‌های شدید و نامنظم شوند. همراه با این خونریزی‌های شدید، درد و گرفتگی در معده هم ایجاد میشود. مواردی مانند فیبروم، سرطان رحم، تغییرات هورمونی، انواع عفونت‌های مقاربتی و دیگر موارد مشابه که حتی میتواند عامل خونریزی غیر طبیعی بعد از هیسترکتومی نیز باشد. اگر هیچ یک از درمان‌های دارویی یا هورمونی نتیجه مطلوبی ندهد، هیسترکتومی رحم گزینه مناسبی برای جلوگیری از خونریزی‌های شدید خواهد بود.
8) افتادگی رحم
معمولا در خانم‌هایی که یائسه می‌شوند یا اضافه وزن زیادی دارند، رحم از بافت خود جدا شده و به داخل واژن می‌افتد. اگر هیچ یک از گزینه‌های درمان به روش ورزشی یا انجام ورزش های بعد از هیسترکتومی، درمان دارویی وهورمونی جواب ندهند، تنها گزینه برای بهبود این مشکل برداشتن رحم یا هیسترکتومی خواهد بود.
8 عوارض برداشتن رحم یا هیسترکتومی
یکی از مهم‌ترین عوارض برداشتن رحم یا هیسترکتومی، عدم توانایی باروری در خانم‌ها است. همین عامل هم بر روی جسم و هم بر روی روح و روان آن‌ها، تاثیر نامطلوبی می‌گذارد. در ادامه 8 مورد از عوارض مهم این عمل جراحی عبارت هستند از:
1. عفونت در ناحیه رحم و لگن
معمولا بخیه‌های داخلی رحم به صورت جذبی نیستند و بعد از حتی یک سال هم ممکن است منجر به بروز عفونت شود. عفونت در ناحیه رحم و لگن حتی سال‌ها بعد از برداشتن رحم نیز ممکن است رخ دهد.
2. دردهای لگنی
یکی از عوارض برداشتن رحم یا هیسترکتومی، جایگزین شدن روده‌ها و دستگاه گوارش با تغییرات جدید است. به همین دلیل در ناحیه لگن و کمر خانم‌ها، درد زیادی ممکن است احساس شود.
3. احساس درد و التهاب در سینه
از آن جایی که با برداشتن رحم، هورمون‌های زنانه دستخوش تغییر قرار می‌گیرند؛ درد در ناحیه سینه طبیعی خواهد بود. این دردها ناشی از تغییرات هورمونی است که می‌توان با تجویز داروهای موثر، درد آن را کاهش داد.
4. آسیب های ناشی از بیهوشی
برخی از بیماران به دلیل حساسیت به مواد بیهوشی، ممکن است آسیب‌های ناشی بعد از عمل را تجربه کنند. این آسیب‌ها مواردی مانند فراموشی کوتاه مدت یا بلند مدت، خواب آلودگی، سردرد و… خواهد بود.
5. تغییر عملکرد مثانه
یکی از موارد نادر عوارض برداشتن رحم، تغییر در کارکرد مثانه است. برخی افراد ممکن است تا مدتی دچار تکرر ادرار شده یا بی اختیاری بگیرند. ممکن است در مواردی بعد از عمل تا مدت‌ها همراه با ادرار، خون دیده شود.
6. چسبندگی اعضاء داخلی شکم
اگر مراقبت‌های بعد از جراحی هیسترکتومی رحم به خوبی انجام نشود، منجر به چسبندگی اجزای داخلی شکم خواهد شد. برای جلوگیری از این عارضه، چکاپ‌های مرتب توسط پزشک متخصص لازم است.
7. کم خونی یا فقر آهن
یکی از جراحی‌های سنگین برای بانوان که منجر به از دست دادن خون زیاد از بدن میشود، برداشتن رحم است. به همین دلیل انجام آزمایش‌های مرتبط و مصرف قرص‌های تجویزی پزشک از جمله قرص آهن، بهترین گزینه برای رفع این عارضه خواهد بود.
✍️ بیشتر بخوانید: تغذیه بعد از جراحی هیسترکتومی
8. لخته شدن خون
بعد از جراحی برداشتن رحم یکی از عواملی که همیشه پزشکان نگران به وجود آمدن آن هستند، بروز لخته‌های خونی است. به همین دلیل پوشیدن جوراب واریس بعد از عمل برداشتن رحم، برای جلوگیری از بروز لخته خونی و حتی سکته و مرگ موثر خواهد بود.
میل جنسی پس از هیسترکتومی کاهش می‌یابد؟
یکی از شایع‌ترین نگرانی‌ها، تغییر در میل و عملکرد جنسی پس از هیسترکتومی است. واقعیت این است که:
- اگر تخمدان‌ها برداشته شوند، کاهش استروژن میتواند منجر به خشکی واژن و کاهش میل جنسی شود.
- برخی زنان به دلیل رفع دردهای رحمی و خونریزی‌های شدید، کیفیت رابطه جنسی بهتری را پس از جراحی تجربه می‌کنند.
- درمان‌های جایگزین هورمونی (HRT) میتواند بسیاری از مشکلات جنسی پس از عمل را کاهش دهد.
درد بعد از برداشتن رحم نشانه چیست؟
یکی از عوارض برداشتن رحم که درد در ناحیه کمر و لگن بوده، نشانه آن است که اندام لگنی در حال جایگزین شدن اندام‌های تحتانی شکم است. این درد معمولا طبیعی بوده و نتیجه منفی و اثر مستقیم جراحی هیسترکتومی رحم بر روی اندام‌های داخلی است.
هیسترکتومی روی عمر زنان تاثیر می‌گذارد؟
هیسترکتومی به‌طور مستقیم تاثیری بر طول عمر ندارد اما برداشتن تخمدان‌ها میتواند خطر بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان را افزایش دهد. به همین دلیل است که توصیه میشود مراجعه منظم به پزشک و استفاده از درمان‌های تکمیلی را جدی بگیرید تا خطرات احتمالی موجود را به حداقل برساند.
برداشتن رحم باعث پیری زودرس بانوان می شود؟
در مواردی با توجه به شرایط فیزیولوژیکی بدن بانوان می‌توان گفت، پیری زودرس میتواند ناشی از عوارض برداشتن رحم باشد. از آن جایی که در سن بالا، هورمون‌های زنانه دچار اختلال در تولید می‌شوند، ممکن است زمینه‌های بیماری و مشکلات دیگر را فراهم کند. ابتلا به بیماری‌هایی مانند زوال عقل، شکستگی استخوان، آرتریت و آپنه انسدادی و… در پیری زودرس و شکستگی ظاهر بانوان تاثیرگذار خواهد بود.
بعد از برداشتن رحم واژن گشاد می شود؟
با توجه به روش‌های متفاوت و تجهیزات گوناگونی که در جراحی هیسترکتومی رحم استفاده میشود، قطر رحم ممکن است تغییر کند. البته این اتفاق در یک الی دو ماه اول بعد از عمل می‌افتد و ممکن است بعد از مدتی به حالت طبیعی خود بازگردد. به طور کلی این عمل هیچ تغییری در اندازه واژن به صورت دائمی ایجاد نخواهد کرد.
تفاوت عوارض در انواع روش‌های برداشتن رحم چیست؟
عوارض برداشتن رحم بسته به روش جراحی متفاوت است. در هیسترکتومی شکمی درد و دوره نقاهت طولانی‌تر است و جای بخیه باقی می‌ماند. در روش واژینال بهبود سریع‌تر انجام میشود و اثری از اسکار روی شکم وجود ندارد. در هیسترکتومی لاپاراسکوپی نیز به دلیل کم‌تهاجمی بودن، دوران نقاهت کوتاه‌تر و درد کمتر است، هرچند نیاز به تجهیزات تخصصی و مهارت جراح بیشتری دارد.
جایگزینی برای هیسترکتومی وجود دارد؟
بسته به شرایط بیمار، همیشه نیاز به برداشتن رحم وجود ندارد و در برخی موارد می‌توان از روش‌های جایگزین استفاده کرد. برای مثال، برداشتن فیبروم‌ها بدون خارج کردن رحم (میومکتومی)، سوزاندن یا تخریب لایه داخلی رحم برای کنترل خونریزی (ابلیشن آندومتر)، یا مصرف داروهای هورمونی میتواند گزینه‌هایی کم‌تهاجمی‌تر باشند که هم علائم بیمار را کنترل می‌کنند و هم باروری حفظ میشود.
برای کاهش خطرات و عوارض برداشتن رحم چه کنیم؟
برای کاهش عوارض برداشتن رحم، بهتر است در دوران نقاهت تمام نکات دستوری پزشک متخصص را رعایت کنید. ممکن است بین 3 الی 5 روز در بیمارستان بستری شوید. با توجه به نوع عمل و شرایط جسمانی بیمار، زمان بهبودی و اتمام دوره نقاهت متفاوت خواهد بود. بهتر است در این دوره به صورت کامل استراحت کرده و از انجام فعالیت‌های سنگین جدا خودداری کنید. کنترل بیشتری بر روی وزن خود داشته باشید تا دچار اضافه وزن نشوید. سعی کنید در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنید تا از ایجاد یبوست و نفخ شکم جلوگیری کنید.
در نهایت تاثیرات برداشتن رحم بر بیماری های زنان..
بیماری‌های زنان از جمله عفونت، سرطان‌های دستگاه تناسلی، وجود فیبروم، آندومتریوز، آدنومیوز، افتادگی رحم و… در بیشتر موارد با عمل برداشتن رحم رفع میشود. برداشتن رحم معمولا جزو آخرین گزینه‌هایی است که درمان‌های دارویی یا هورمونی بر روی رفع بیماری‌ها و مشکلات تاثیری نداشته‌اند. این عمل در بیشتر موارد در زنان بالای 40 سال انجام میشود.
*~ سوالات متداول درباره عوارض برداشتن رحم ~*
زن دیگر توانایی بارداری ندارد، اما سایر عملکردهای زنانه حفظ می‌شوند.
ممکن است بعد از جراحی برداشتن رحم به دلیل تغییراتی که در ساختار شکم و لگن ایجاد میشود، همچنین خوردن غذاهای نفخ دار، شاهد بزرگ شدن شکم باشید.
این محل خالی با روده‌های کوچک و بزرگ پر خواهد شد.
بله. عمل هیسترکتومی رحم ربطی به رابطه جنسی ندارد. البته تا سه ماه بعد از جراحی، انجام رابطه جنسی برای جلوگیری از بروز عارضه‌های حاد توصیه نمی‌شود.
در بیشتر موارد پس از گذراندن دوران نقاهت، امکان داشتن رابطه جنسی طبیعی وجود دارد. برخی زنان حتی بهبود در کیفیت رابطه را تجربه می‌کنند.
اگر تخمدان‌ها نیز برداشته شوند، یائسگی زودرس اتفاق می‌افتد که ممکن است با علائم پیری زودرس همراه باشد.