طول سرویکس؛ آنچه هر خانم بارداری باید بداند

در دوران بارداری، بدن زن دستخوش تغییرات پیچیده و دقیقی می‌شود که همگی در راستای حفظ جنین و آمادگی برای زایمان طراحی شده‌اند. یکی از بخش‌های مهم در این فرآیند، طول سرویکس یا همان طول دهانه رحم است. شاید در نگاه اول، این اندازه‌گیری ساده به نظر برسد، اما در واقع می‌تواند نقشی کلیدی در تشخیص احتمال زایمان زودرس و حفظ سلامت بارداری ایفا کند. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، دانستن اینکه طول سرویکس چه معنایی دارد، چه تغییراتی می‌کند و چگونه باید مراقب آن بود، برای شما ضروری است. در این مقاله به همه آنچه باید درباره طول سرویکس بدانید خواهیم پرداخت.

سرویکس به چه معنی است؟

در انتهای رحم لوله ای باریک به نام سرویکس  قراردارد که به سمت مهبل (واژن) گسترش پیدا می‌کند. ( کلمه سرویکس در لاتین به معنای دهانه است، به همین خاطر بعضی این کلمه را دهانه رحم نیز معنا می‌کنند).

عملکرد سرویکس چگونه است؟

در صورت حامله نبودن ، لوله سرویکس به میزان بسیار کمی باز است تا  دخول اسپرم به رحم و خارج شدن خون قاعدگی به بیرون، انجام شود. در طی حاملگی ، ترشحات کانال را پر می‌کند و یک سد نگهدارنده به نام پلاگین مخاط تشکیل می‌شود. در دوره حاملگی طبیعی، دهانه رحم در حالت نرمال خود باقی مانده و تا اواخر 3 ماهه آخر، مسدود می‌ماند. با نزدیک شدن به زمان زایمان گردنه رحم شروع به نرم شدن، از بین رفتن مخاط تولید شده و ترشحات و گشاد شدن می‌کند تا بدن را برای زایمان آماده کند.

طول نرمال سرویکس در بارداری و خارج از بارداری

طول نرمال لوله سرویکس در خارج بارداری و ماه های مختلف آن را در جدول زیر بررسی کرده ایم. در این میان نکته مهم این است که توجه داشته باشید، کوتاه شدن غیرطبیعی قبل از هفته ۲۴ بارداری می‌تواند نشانه‌ای از خطر زایمان زودرس باشد:

وضعیت زن	طول نرمال سرویکس
خارج از بارداری	2.5 تا 5 سانتی‌متر
سه‌ماهه اول	حدود 3.5 تا 4 سانتی‌متر
سه‌ماهه دوم	3 تا 3.5 سانتی‌متر
سه‌ماهه سوم	معمولاً شروع به کوتاه شدن می‌کند

تغییرات طبیعی طول سرویکس در دوران بارداری

عموما طول سرویکس در دوران بارداری به‌تدریج کاهش می‌یابد. این کاهش طبیعی به بدن برای آماده‌سازی زایمان کمک می‌کند. اما اگر این کاهش زودتر از موعد رخ دهد، ممکن است نیاز به پیگیری جدی پزشکی باشد. در سونوگرافی واژینال می‌توان این تغییرات را به‌دقت بررسی کرد.

اهمیت طول سرویکس در سلامت بارداری

طول مناسب سرویکس به معنی حمایت کافی از جنین است. کوتاه شدن غیرعادی این ناحیه می‌تواند منجر به باز شدن زودهنگام دهانه رحم و در نتیجه زایمان زودرس یا حتی از دست دادن جنین شود. به همین دلیل، بررسی این طول در هفته‌های میانی بارداری از طریق سونوگرافی واژینال توصیه می‌شود.

نقش طول سرویکس در پیشگیری از زایمان زودرس

زنانی که سابقه زایمان زودرس دارند یا در سونوگرافی کاهش طول سرویکس مشاهده شده است، معمولاً تحت نظارت ویژه قرار می‌گیرند. در این موارد، پزشک ممکن است اقدامات زیر را توصیه کند:

• تجویز پروژسترون واژینال
• دوخت دهانه رحم (cerclage)
• استراحت نسبی و محدودیت فعالیت فیزیکی

درمان‌ها و اقدامات در صورت کوتاه بودن طول سرویکس

کوتاه بودن طول سرویکس، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم بارداری، یک هشدار جدی برای افزایش خطر زایمان زودرس است. اما خوشبختانه، با پیشرفت‌های پزشکی و تشخیص زودهنگام، روش‌های مؤثری برای پیشگیری و درمان این وضعیت وجود دارد. در ادامه به مهم‌ترین اقداماتی که پزشک ممکن است در صورت تشخیص کوتاهی سرویکس توصیه کند، می‌پردازیم:

1- استفاده از پروژسترون واژینال

پروژسترون هورمونی حیاتی در دوران بارداری است که به حفظ ضخامت و بسته‌ماندن دهانه رحم کمک می‌کند. اگر طول سرویکس کمتر از ۲.۵ سانتی‌متر باشد، پزشک ممکن است مصرف شیاف پروژسترون واژینال را از هفته‌های ۱۶ تا ۳۶ بارداری تجویز کند.

• معمولا روزانه یک‌بار استفاده می‌شود.
• این روش هم برای خانم‌های پرخطر و هم برای پیشگیری اولیه کاربرد دارد.
  

2- سرکلاژ (Cerclage)

اگر طول سرویکس به‌طور قابل توجهی کوتاه باشد (کمتر از ۲ سانتی‌متر) یا اگر زن باردار سابقه زایمان زودرس داشته باشد، ممکن است پزشک عمل جراحی سرکلاژ را توصیه کند. در این روش، با یک نخ مخصوص دهانه رحم دوخته یا بسته می‌شود تا از باز شدن آن جلوگیری شود.

• بهترین زمان انجام بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری است.
• سرکلاژ معمولاً تا هفته ۳۶ باقی می‌ماند، مگر در موارد اورژانسی.
  

3- استراحت نسبی و محدودیت فعالیت‌های فیزیکی

در مواردی که جراحی یا دارو درمانی ممکن نیست یا شرایط هنوز بحرانی نشده، بهترین متخصص باروری توصیه به کاهش فعالیت‌های روزمره خواهد کرد. این کار فشار فیزیکی وارد بر دهانه رحم را کاهش داده و به حفظ طول آن کمک می‌کند.

• اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی
• خودداری از ورزش سنگین و بلند کردن اجسام
• در برخی موارد پرخطر، حتی استراحت مطلق تجویز می‌شود.

4- پرهیز از رابطه جنسی 

در برخی شرایط خاصت که دهانه رحم شروع به کوتاه شدن کرده یا سرکلاژ انجام شده است، ممکن است پزشک توصیه کند که برای مدتی از رابطه جنسی پرهیز شود، چون می‌تواند انقباض یا فشار بر سرویکس ایجاد کند.

5- کنترل و پایش منظم با سونوگرافی

یکی از اقدامات حیاتی در صورت کوتاه بودن طول سرویکس، انجام سونوگرافی‌های واژینال دوره‌ای است تا وضعیت به‌دقت بررسی شود و در صورت نیاز درمان‌های تکمیلی انجام شود.

مراقبت‌های خانگی برای حفظ سلامت سرویکس

• مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C و E برای تقویت بافت رحم
• اجتناب از فعالیت‌های سنگین و رابطه جنسی در موارد پرخطر
• آب‌رسانی کافی به بدن
• پیروی کامل از دستورالعمل‌های پزشک و انجام به‌موقع سونوگرافی‌ها

*~ سوالات متداول درباره طول سرویکس ~*