درمان ناباروری

درمان ناباروری

از مسائلی که امروزه مردان و زنان بخصوص زوج های جوان را درگیر کرده مسائل مربوط به ناباروری می باشد. سوالی که برای همه افراد پیش می آید اینست که چه کسانی را می توان نابارور نامید. در پاسخ به این سوال باید گفت در صورتی که زوجین روابط جنسی بدون استفاده از روش های جلوگیری به مدت یکسال داشته باشند اما بعد از یکسال امکان باروری در هر یک از طرفین وجود نداشته باشد باید برای تشخیص علل ناباروری و درمان آن اقدام کرد . در این مقاله به روش های درمان ناباروری می پردازیم.

درمان-ناباروری

1. روش دارو درمانی

در ابتدا با معاینه و انجام آزمایشاتی برای زوجین ناباروری در طرفین تشخیص داده می شود. در ایران به دلیل انجام آزمایشات به صورت رایگان برای تست باروری در مردان ابتدا از مردان این تشخیص انجام می شود.و اگر این مشکل مربوط به زن بود به روش های درمانی ناباروری  آن می پردازد. درصورتی که این تشخیص به موقع باشد از روش دارو درمانی در سیکل های زمانی مشخص استفاده می شود. با توجه به سن بیمار دارودرمانی موثر می باشد. طبق بررسی های انجام شده در زنانی که در سنین ۲۵ تا ۳۵ سال تحت دارو درمانی قرار گرفتند میزان بهبودی بین ۲۵ تا ۳۵ درصد بوده است درصورتی که در زنان سنین ۴۰ تا ۴۵ ساله بهبودی به ۱۰ تا ۱۵ درصد می باشد.

2. روش جراحی

در صورتی که دارو درمانی برای درمان موثر واقع نشود پزشک به انجام جراحی توصیه می کند. روش های جراحی درمان ناباروری به شرح ذیل می باشد:

 روش لقاح درون رحمی با استفاده از IUI

این روش برای مردانی است که اسپرم آنها به تعداد کافی تولید می شود اما تعداد کمی از آنها می تواند از دهانه رحم گذشته و به تخمدان ها برسد در نتیجه لقاح صورت نمی گیرد .مواردی که مرد توانایی تولید اسپرم به اندازه کافی نداشته یا فاقد میل جنسی می باشد نیز از این روش استفاده می شود. در این روش نمونه ای از اسپرم مرد در آزمایشگاه در محیطی استریل شده نگهداری شده و از طریق ابزار لوله مانندی که سر سوزنی شکل دارد از دهانه رحم عبور داده شده و در معرض تخمدان ها قرار میگیرد و لقاح صورت می گیرد. این روش بدون بیهوشی و درد انجام می شود .

روش لقاح خارج رحمی با استفاده از IVF

این روش برای افرادی است که دچار مشکلاتی در رسیدن اسپرم به تخمدان می باشد که شامل انسداد لوله های رحمی، چسبندگی حفره های لگنی، تعداد کم اسپرم، تحرک کم اسپرم می باشد. در این روش نمونه ای از اسپرم مرد و تخمک زن در فضای کشت مجاور در کنار هم قرار گرفته و عمل لقاح صورت گرفته و بعد از گذشت مدت زمانی در رحم زن قرار می گیرد تا به رشد خود ادامه دهد.

در همه مواردی که شرایط و موقعیت رسیدن اسپرم به تخمک در رحم مهیا نباشد مثل انسداد لوله های رحمی – چسبندگی حفره لگنی – تعداد کم اسپرم و تحرک پایین اسپرم از روش IVF می توان استفاده کرد .

بدین منظور که روز عمل نمونه اسپرم از مرد و تخمک تحت یک بیهوشی کوتاه و زودگذر از زن گرفته می شود و بعد اسپرم و تخمک در آزمایشگاه جنین شناسی در محیط کشت مجاور یکدیگر قرار داده می شود تا اسپرم خودش درون تخمک وارد شود و آن را بارور کند . به تخمک لقاح یافته جنین گفته می شود . جنین تک سلولی شروع به تقسیم می کند و یک جنین چند سلولی به وجود می آید . جنین بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت به رحم زن منتقل می شود تا در آن جا لانه گزینی کند و بارداری صورت گیرد .

در این روش می توان فرایند عمل IVF را به ۴ مرحله تقسیم کرد . مرحله اول که تحریک تخمدان می باشد – مرحله دوم تخمک گیری و مرحله سوم لقاح اسپرم و تخمک – مرحله چهارم انتقال جنین .
یکی از مزیت های IVF  این است که پیش از منتقل شدن جنین عمل لقاح کاملا دیده شود و در حالی که اسپرم با تخمک لقاح پیدا نکند می توان در نوبت های بعدی شرایط لقاح را تغییر داد . مزیت دیگر IVF این می باشد که اگر یک بیمار لوله های رحمی نداشته باشد و همچنین بدون هیچگونه مشکلی عمل آی وی اف صورت می گیرد . اما محدودیت آی وی اف این می باشد که اندازه بارداری زنان بیشتر از رده سنی ۴۰ سال به دلیل پایین بودن کیفیت تخمک های کاسته می شود .

درمان ناباروری با میکرواینجکشن یا تزریق اسپرم درون تخمک  (ICSI)
این روش در مواقعی کاربرد دارد که اسپرم از مرد از نظر میزان ، تحرک یا شکل کیفیت لازم را ندارد .

در برخی از اوقات هم که چندین مورد IVF انجام شده و به نتیجه نرسیده است از عمل میکرواینجکشن استفاده می شود . به طور کامل در این روش یک اسپرم در محیط آزمایشگاه به درون یک تخمک تزریق می شود . که به همراه آن لقاح و تقسیم سلول انجام می شود و جنین متشکل می شود . میکروانجکشن همانند IVF شامل چندین فرایند تحریک تخمدان – تخمک گیری – تزریق اسپرم درون تخمک و لقاح و انتقال جنین می باشد .

داروهای درمان ناباروری در زنان

ابتدا باید ذکر کرد که امروزه با متنوع بودن روش های درمان ناباروری کمتر زوجی از این عارضه رنج می برند و بهتر است که زوج برای آمیزش جنسی هفته ۲ تا ۳ بار به منظور بارداری رابطه برقرار نمایند.

جراح و متخصص زنان بر اساس برخی از اولویت بندی ها از جمله: عدم حاملگی، سن زوج، مدت زمان اقدام برای بارداری و… آن را بررسی می نماید و در جهت رفع این مشکل ابتدا به تجویز تعدادی از داروها را اقدام می نماید.

پزشک متخصص زنان و زایمان با توصیه برخی از دستورات اقدام در رفع آن می نماید از جمله: باید اسپرم در دستگاه تناسلی خانم تا ۷۲ ساعت بعد از تخمک گذاری قرار گیرد. زمان زنده ماندن یک تخمک سالم نیز ۲۴ ساعت می باشد.

درمان های مربوط به خانم ها

یکی از مهم ترین درمان برای خانم های نابارور که به دلیل اختلال در تخمک گذاری دچار ناباروری هستند، مصرف برخی از داروهای باروری است.

داروها باعث تنظیم تخمک گذاری یا تحریک آن می شود. به طور کلی آن ها مشابه هورمون های طبیعی مثل LH و FSH  عمل می کنند و روند تخمک گذاری را فعال  و تقویت می نمایند. در صورت درمان نشدن زوج با دارو مناسب ترین گزینه جراحی می باشد.

کلومیفن

یکی از داروهایی که منجر به باروری می شود کلومیفن می باشد که باید با تجویز پزشک زنان و زایمان مصرف شود. مصرف داروی کلومیفن به صورت خوراکی  در خانم هایی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا دیگر نارسایی تخمدانی اند، باعث تحریک تخمک گذاری در آنان می شود.

باید گفت که این دارو باعث رهاسازی هورمون های LH و FSH از غده هیپوفیز شده و این دو هورمون نیز باعث رشد فولیکول تخمدانی، یعنی فولیکولی که حاوی تخمک است، می گردند.

شایان ذکر است که داروهای تزریقی احتمال چند قلویی را افزایش می دهد اما داروهایی مانند کلومیفن که خوراکی است عکس این پروسه عمل می نماید. اما در داروهای تزریقی هر چه تعداد جنین بیشتر باشد خطر ایجاد جنین نارس و درد در حین زایمان را افزایش می دهد. پزشک زنان در صورت تشکیل چندین جنین در رحم اقدام به برداشت یک یا تعدادی جنین می نماید تا شرایط برای بقای جنین سالم مهیا گردد.

با تشکر مدیریت سایت  دکتر بهناز عطارشاکری ، جراح و متخصص زنان ، زایمان و نازایی.